Урдунехеа бола Вайнех хьал
1. Урдон ю Медел Ийст чохь (доьне юкъникъар малхбала аг1о), цуна маlхбалехь Ирак a Суоди ю, малхбозехь ю Исраил(жук'тий), Суоди ю къилбехь, Сийря ю къилбседехь. 2.Вайнах бахканч хенахь(1903), Урдона яра Шам ола районха дакъа, Осман(Турсий) lедал кулга къелахь. Осман lедал кагдина 1918 шарахь, Ингалса а Паранса lедалша кулга тlе доьлара Шам мохкана, цара и 4 lедале йикъара:Сийря, Лубнан, Палистийн, Урдон. Палистийн а Урдон Ингалса кулга къела яхар. 1920 шарахь, кийчвол Урдона пачахьи де деда (амийр Абдола) дlа оьтира Урдонa lедал хьакам, Ингалса Пачахь реза волош. 1946 шарахьа Ингалса ара велара, Урдона ша lедола дlа оьтара Абдула-1 паччахь холуш. Палистийн Йисара Ингалса карахь 1948 шо халаца, дакха Жуктуш Исраил lедал отира. цхьаъ милйон Палистийнхой халкъ Урдоне бахкара Жуктийх бавдана. 1952 ш Абдула паччахь вийра Акса междугехь Къудсехь. Цуна кlант Талал пачахь дlа оттара . И дlа векхана цуна кlант Хьусайн хилар пацахь 1953ш. 1999ш Хьусайн велчахьа, Абдола-2 хилара пацахь. Урдон мохка 89200 км2 бу, чохь дехаш 5641157 халкъ ду. оьцонах ах сава Паластийнхой тlехьеха бу. Эцарха 2% Вайнах, Ч еркси, Аьрмлой бу.
3. 1903ш Урдоне кхечара Вайнех доьхьара йола тоб, тцара дlа оттира Аззарка юрт. 1905ш кхечара шолгlа тоб дукхаберш Беной болш, тцара дlа йилара юрт Сувайлахь цlе тилуш. 1907-1909 шаришкахь кхечара кхолгlа тоб дукха берш Акхи болш, 1911ш цlара йиллара Сухна оьтар. Азрак Алшишан оьтар йилара 1930ш Урдонехь бола вайнаха. Тахана Вайнах бехуш бола юртиш и йиъ юрт ю, Амман Урдона гlалехь бу ирк шай болха бо метаге хьажана. Урдонехьа бола вайнах мела бу ала хатар дича, и билгула хауош дац, далахьа а ала лур ду уоьш 10000 халкъ хала тамехь ду ала.
4. БОЛХИШ. Доьхьара схьа бахкача до гlолкхуш дара дехни кхабра а хlумниш йивара. Тцара йира массо хlума, дехних угара дукха кхобара хьайбаниш а устхи. Тахана дол деношкахь и болхаш беш тцаlа вац, валахь а ши санмукъа дакха бе лелош дац латтаца а дехница дол гlулкхиш. Тахана лелош бол бехиш бу lедал белхиш, эскарехь бу, пулисехьа бу, сомпанешкахь(заввад) бу. Вайа масех министирш а дероктирш кхечара, зскарехьа гинаралш хелара. Вай шайна болхш беш ирка бу: ( дечкаца далахь а, эчакца далахь а, гlишлош дkа оьтто болхиш а ). Амма цхьа lаламат чlогlа хlума ду- йохка эцара болхш лелош бац, балахь а дукха бац. Доца дицача, Урдонехь бола Вайнах доьнена чухахкана бац, цундела тарониш йолша дукха бац.
5. Парламинехь ду Черкина а Вайнехна ду алла кхоъа гlант(кота), эцана тlе доьгlача Байнех кхоъ хила а цхьаа ца хила амал ду. Тахана йолча а, дlа яхана рагlехь а вара вай шиъа, рагlа 4 шаран ю.
6. Урдонехьа бола Вайнаха, мотта а lедалша а чlогlа lалиш до. цlахь цадуьца вайнеха бе. lарби мот lема беришна школе дахача. Зудрий балор-бахитир вавши йукъахь ду дукха хьалехь, далахь а долш ду навцаш бисанчарца lарбий балахь а Черксий балахь а. Йоьl ядо lедал дац, нагахь холшдерга ду тlехьоттара йоьlа реза йолша.
