حكــم شيشانية

الآداب و التقاليد

ДОЬЗАЛ
الأســرة

БЕРТАХЬЧУ ДОЬЗАЛАНБЕРКАТ АЛСАМ ДЕРА ДУ.

БАРТ БОЦЧУ ДОЬЗАЛАНИМА А БЕРКАТ А ДОВР ДУ-

ИРС ДОВР ДАЦ .

العائلة المترابطة يزداد البركة فيها . و الغير مترابطة تفقد الإيمان و البركة – لكن لا تفقد الحظ .

ДИКАЧУ ЗУДЧУН ХАМАБАН А ХАА ДЕЗА .

ВОН ЗУДА ЙОЗА А ШЕН ХЕННАХЬКОЧАРА ЯККХА А ДЕЗА.

يجب احترام المرأة الصالحة – و المرأة الطالحة يجب معرفتها وابعادها سريعاً .

ЛЕДАРЧУ КЪОНАХЧО, ШАТIЕХЬ БЕРКЪА ЛЕЛАР ВУ,

ЗУДА КЕЧЕЛЛАЛОЬЛУЬЙТУР Ю .

الرجل المهمل , يكون في لباسه مهملاً – أمَا زوجته فتكون متزيِنة أكثر من اللازم .

ДОЬЗАЛАН БАРТ БАН ЛААХЬ НАНАСБЕР ЧОВХИЙЧА , БЕРЕХЬА
ГIО МА ДАХА . ДАС БЕР ЧОВХИЙЧА НАНА ЮКЪА А МАЛЕЛХА .

الأسرة المترابطة – إذا عاتب أحد الوالدين الطفل , يجب على الآخر أن لا يتدخل في ذلك .

ШЕН МАЙРАЧУН ЗУДЧО СИЙ ЦАДИЧИ , БЕРАША А ДИЙР ДАЦ ЦУЬНАН СИЙ .БЕРАШ ДЕНА МУЬТIАХЬ ЦА ХИЛАРНА НАНА БЕХКЕЛОРА .

إذا لم تحترم الزوجة زوجها , الأولاد أيضاً لن يحترموا والدهم . و عدم إطاعة الأولاد والدهم – تكون الأم الملامة .

ДЕН ДИКА АМАЛШ НАНАСЙОВЗИЙТА ЕЗА ШЕН БЕРАШНА .

على الأم أن تُعِرف أبنائها الأخلاق الحميدة لزوجها .

على المائـدة
ШУНЕХЬ

УЬСТАГIА А БИЙНА ШУНХIОТТИЙЧА , КОРТИ НАКХИ ВОККХАЧУННА ХЬАЛХА ДУЬЛЛУ . ЦО ШУН ДОЛА ДО УЬРСАЦА БЕТАЮЬХХЬЕРА , ЛЕ ЛЕРГА ЮХХЕРА МЕРЦХАЛГ ДОККХИЙ .

ЦУЛ ТIЕХЬА ЦО ИКОРТА ШЕНА ЛАХХЬА IАЧАРНА ХЬАЛХА ДIАЛО.

ЦАРА ШАЙНАЕЗ-ЕЗАЧУЬРА ЙОККХУШ , ВУКХАРНА ХЬАЛХА ДIА А

ЛУШ ПХЬОР ДО ЦУНАХ .

НЕКХАХ ХIУМА ЙОККХИЙ НАКХА АТХЬАМДАС ШЕН ЛАХХЬА IАЧАРНА ХЬАЛХА ДIА ТОТТУ .

عند ذبح خروف و تُجهّز المائدة , يوضع الرأس و الصدر أمام الأكبر عمراً . وهو يبدأ بقطع قطعة بالسكين من عند الفم أو الأذن . و بعد ذلك يضع الرأس أمام الذين يليه , وهم بدورهم يقطعون ما يريدون , و يضعون الرأس للذين بَعدهم , و هكذا تبدأ الوليمة . و الصدر يقطع الكبير منه ما يشاء , ويسلمه للّذي يليه .

САГIА ДОККХУШ ХИЛЧА , ЮКЪ-КУПКЪАСТОШ ЛО ДУККХАННА А КХОЧУЬЙТУШ И ДЕЛАХЬ . ШИНХЬА КХААНХЬА ЛУШ ДЕЛАХЬ УГГАРЕ А ТАРО ЙОЦУШГIИЙЛАЧАРНА ДАЛА ДЕЗА .

عند منح الصدقة , تُقسّم الأحياء و المناطق , لكي تصل الصدقات لمجموعة كبيرة . و إذا كانت ستوزع لمجموعة صغيرة , يجب أن تمنح للّذين هم أكثرهم حاجة .

НАГАХЬ САННА ЗУДА ЯЛИЙНАЧОХЬЛЕ ДЕЗЧУ ДЕННА ЦХЬАНА КХЕТТА ШУЬНЕ ХЕВШАЧИ ,ХIУСАМЕХЬ УЬШ БЕЛАХЬ , ХIУСАМДЕН ЛААМЕХЬ ХИЛА ДЕЗАЦУЬНАН ГIУЛЛАКХ . ЦУ ЧОХЬ БОЛЧИЙН БАКЪО ЯЦ ЛЕ КЪАЙЛАХ А ЛЕ ДАРРЕХЬ ТIЕ МАЛАРДАИЙТА . ШАЙНА ХЬАЛХА ХIОТТИЙНАЧУХ КХАЧАМ БИНА IАД IЕН ДЕКХАР ДУ . ЦЕРАН БАКЪОЯЦ МАЛАР ДЕЗИЙЛА ХАИЙТА А , ЦIЕ А ЕТТАШ ЮУРГ ЕХА А .
إذا اجتمع الناس في بيت أحدهم بمناسبة زواج أو يوم عيد على مأدبة , يجب أن تكون حسب ما يريد رب البيت , لا يحق للمدعوين خفيةً أو علناً جلب الخمرة من الخارج . عليهم الاكتفاء بمـا
حضِّر لهم , و لا يطلبون كذا و كذا .

НЕХАН КХЕРЧАХЬ , НЕХАНШУЬНЕХЬ ОЬЗДА ХИЛА ВЕЗА МУЬЛХХА А СТАГ , МУЬЛХХА А ЗУДА .
على الرجل أو المرأة , أن يكون أديباً , إذا دُعيَ إلى وليمة .

ШЕНА ХЬАЛХА ХIОТТИЙНАРГ ША ЮАР ЯЦАХЬ ЙОЛО ЦА ЕЗА , ЙОЛИЙЧА ЯА ЕЗА . КЕГА А ЙИНА ЙИТАР ГIИЛЛАКХЕХЬ ДАЦ .
ХIУМА ДУКХА СИХА ЯА ЦА ЕЗА , ЙОЬХЬАРА КХИЙДАШ ДУКХА МЕЛЛАША ЯА А ЦА ЕЗА . ПАРРГIАТА , ХЕЦЦА , ШЕН БАРАМЕХЬ ЯАЕЗА ХIУМА .
المدعو إذا لا يريد تناول الطعام , عليه أن لا يحرك الطعام , وإذا فعل عليه أن يأكل . و من غير اللائق أن يحرك الطعام ولا يتناوله . لا يجب الأكل بسرعة , ولا الأكل ببطء كثير . يكون تناول
الطعام بكل راحة و حسب طاقتـه .

ХЬАЛХА ХIОТТИЙНАЧУ КЕДАРА ХIУМА ЛАГIЪЕЛЧИТIЕЙИЛЛАГIУРТАШ IЕДАЛ ДУ ХIУСАМДЕН . ША ЮАР ЕЛАХЬ ТIЕЙОТТИЙТАР БЕХКЕ ДАЦ , ЮАРЯЦАХЬ СОВ ГIОВГIА А ЦА ЙОККХУШ ТIОЬХУЛА КУЬГ ЛАЬЦЧИ ВОЛА . ЦУЛ ТIЕХЬ ХIУСАМДАСЦУЬНГА ( ЛААХЬ А ЦА ЛААХЬ А ) БАХА ОЬШУШ ДАЦ .
إذا خف الطعام في الصحن الذي أمام الضيف , من عادت المضيف أن يزيد ما في الصحن , و إذا كان الضيف سيأكل , لا ملامة في ذلك , و إذا لا يريد أن يأكل بدون كلام يضع الضيف يـده
فوق الصحن فقط . وبعد ذلك لا لزوم للمضيف أن يقول ( تريد أو لا تريد ) .

КХЕТАМ БОЛУШ ХИЛАР ДОККХАСОВГIАТ ДУСТАГНА . КХЕТАМ БОЛУШ ВОЛЧУ СТЕГАН СЕРЛО, МАЬЛХАН СЕРЛО САННА ДОГУШ ГО .

أكبر جائزة للرجل أن يكون عاقلاّ . و الرجل العاقل يكون ذو نور وهّاج كنور الشمس .

ЦХЬА А ТАЙПА КЪИНХЬЕГАМАН , ВАХАРАН IАЛАШО СО ХУУШ ВАЦ ДАГЧОХЬ КХОБУШ БЕЗАМБАЦАХЬ . ДАГЧОХЬ КХОБУШ БЕЗАМ БАЦАХЬ , СТАГА ДУУРГДУЬНЕ ДАЦ .

لا أعرف للكدِّ و الحياة , اية هدف . اذا لم يكن في قلب الرجل , محبة . اذا لم يكن في القلب محبة كأنّك لست عائشاً .

ХЬАНАЛ ЦIЕНА ХИЛАРХ КХАЧАМБАЦ СТАГАНА , БАКЪО ЛОХУШ А ЛАХА ХУУШ А НАХАНА ПАЙДЕХЬ А ВАЦАХЬ .

لو كان الرجل نزيهاً , لا احتساب له . ان لم يكن يبحث عن الحق و لا يعرف البحث عنه , و لايفيد الناس .

МОХО МАСС САННА ЗАМАНО ЛОВЗОШ ХИЛА ЦА ВЕЗА СТАГ .
КУЬЙГА ЛОВЗО БУЬРКА САННА ДУЬНЕ ЛОВЗОШ ХИЛА ВЕЗА .
يجب أن لا يكون الرجل كريشة في مهب الريح . عليه أن يكون كأنه يلعب بالدنيا مثل الكرة بين يديه .

ДОЗАЛЛАДАН ЙИШ ЙОЛУШ , ДОГ ДОККХАДЕДЕШ , Я САТУЬЙСУШ ЦХЬА ХIУМА ХИЛА ДЕЗА СТЕГАНВАХАРЕЬ .
يجب على الرجل أن يكون له هدف في الحياة , شيءٌ يتباهى به و يفرحه .

СТЕГАН IАЛАШО ИРС ЛОХУШ ИРСЕХЬА ЙИРЗИНА ХИЛА ЕЗА .
IАЛАШО ЙОЦУШ ДЕЧУ ГIУЛЛАКХАН КА ЕР ЯЦ , КХИАМАШ А ХИР БАЦ . IАЛАШО ЙОЦУШСИЙЛАХЬЧУ ДАРЖЕ КХОЧУР ВАЦ .
يجب أن يكون هدف الرجل نحو البحث عن السعادة . العمل بدون هدف لا يفيد , و لا ينال
شيءً . و بدون هدف لا يصل درجة الشرف .

МЕЛ-МЕЛЛАША , МЕЛ-ПАРРАГIАТ ВЕРГ А IАЛАШОНАХ ЦАВУХАШ . IАЛАШОНЦА , ХЬАЛХА ДIА ТЕIАХЬ , IАЛАШОНЕ КХОЧУРВУ.
بتروًّ و حسن الروءيا , و بدون الخروج عن الهدف . و وضع الهدف نصبَ عينيه , يصل الرجل هدفه .

СТЕГАН ШЕН ЛААМЕХЬ А ДОЬНАЛЛАДОЛУШ А ВАЦАХЬ . ХIОРДА КЕМА САННА , ДУЬНЕНО А НАХА А ЛОВЗОР ВУ .
اذا لم يكن الرجل بارادته و قدرته . مثل السفينة في البحر الهائج , سيتقاذفه الحياة و الناس .

ЦХЬА СЕЦЦА IАЛАШО ЙОЦЧУ СТЕГАН ХЬЕКЪАЛ ЭРНАДУ .
МАССОМЕТТЕ КХАЧА ЛУУШ ВЕРГ ЦХЬАННАХЬА А ВОЦУШ ВУЬСАР ВУ .
الرجل الذي ليس له اية أهداف , عقله هباء . و يريد الوصول الى كل مكان – يبقى في مكانه .

IАЛАШО ЙОЦУШ НЕКЪ БЕШ ВОЛЧУ СТАГАНА , МУЬЛХХАЧУАГIОР ВАХЧА А БАШХО ЯЦ . ДЕЛАХЬ КЪУХ КЕГОШ ЛЕЛАХЬ , ХАЧИН КОГЕХ БIАЬIАШ ЛЕТАРДУ.

الرجل الذي يسير بدون هدف , سيان عنده أنّا سار . أمّا اذا مشيت بين النباتات الطفيليّة سيلتصق ببنطالك الأشواك .

ЛААМ ШЕН IАЛАШОНЕ КХАЧА ОЙЛАЙОЛУШ ВОЛЧУ СТЕГАН БОККХА НИЦКЪ БУ .

الرجل المصصم الوصول الى هدفه , لديه طاقة كبيرة .

ЛААМ , ЛЕХАМ СТАГ ГIАТТОШТIЕМАШ ДУ . БОККХА ЛААМО , ЛЕХАМАША СТАГ ВАХАРАН НЕКЪА ВОККХУ .

الارادة – جناحين للرجل الذي عنه تصميم . الارادة الكبيرة و البحث يوصلان الرجل الى طريق الحياة السعيدة .

СТАГ ОНДДА ЛААМ БОЛУШ ХИЛАВЕЗА . ДЕЛАХЬ А , ОЦУ ЛААМАН ДА ХИЛА А ВЕЗА .

على الرجل أن يكون ذو ارادة قويـة . و عليه أن يكون كفـوءً لهذه الارادة .

ГIУЛЛАКХДАР
العمـل

ШЕНА ТIЕ ДЕЪНА ГIУЛЛАКХ ДАНЙИШ ЕРГ , БЕХКАЗЛО ЙОЦУШ ДАН ДЕЗА .

العمل المنوط بك والذي باستطاعتك , بدون أعذار عليك القيام به .

ША ДЕШ ДОЛУ ГIУЛЛАКХ ДЕГАЗАВУЙЛА ХОУЬЙТУШ ДАН ЦА ДЕЗА . ИШТТА ДИНА ГIУЛЛАКХ БАРКАЛЛА ХИР ДОЦУШ ЭРНАДУ .

يجب ألاّ تُظهر استياءك بالعمل الذي تقوم به , لأن عمل كهذا لا تكون مشكوراً عليه ,ويكون هباءً .

ЦАМОГУШЧУ СТАГАНА ГI-НАКЪОСТАЛЛА ЭШНАЧОХЬ ЛЕДАРЛО ЯНМЕГАР ДАЦ . ШЕХ ТЕШНА ТIЕДИЛЛИНА ГIУЛЛАКХ , КХОЬЧУЬНГА КХОВДО А МЕГАР ДАЦ .
اذا احتاجك رجل مريض في عمل ما , عليك القيام به بدون تكاسل . العمل الذي أنيط بك للثقة , يجب ألاّ تطلب من الآخرين القيام بـه .

БЕХК БЕХКАЗЛОНАХ ЦА БОЛУ ТIЕРА , БАЬККХАЧИБОЛУ .

ХЬАН ГIУЛЛАКХАНА ОРЦАХ ВОЛУШ ВОЧУННА , ХЬО ОРЦАХВАЛА А ДЕКХАР ДУ .
الذي يساعد , يجب أن يساعد

СТАГАНА ТIЕХЬАША ТIЕ ДИКАНАГАЛА ДЕЗА . ЙОЬХЬ ДУЬХЬАЛ БАКЪ ДЕРГ АЛА ДЕЗА .
مدح الرجل في غيابه , و قول الحق في وجهـه .

ХЬАЙН КЪАМ ДЕЗАХЬ , ХЬУО БАХЬАНА ДОЛУШ ХЬАЙН КЪОМАХВОН ХЕТА ДЕРГ ЛАРО ДЕЗА .

ان كنت تحب شعبك , عليك الحذر من قول أو فعل في مضرة شعبك .

ХЬО КЪОМАН КУЬЗГА ДУ , ХЬОШАЙНА ГУШ МА ХИЛЛАРА ХЕТАР ДУ КЪАМ А . АХЬ ХЬАЙГАРА ГIИЛЛАКХ ГАЙТАХЬ , КЪАМ АГIИЛЛАКХЕХЬ ХЕТАР ДУ . ХЬО ШАЙНА ОЬЗДА ГИЧА , КЪАМ А ОЬЗДА ХЕТАР ДУ .

أنت مرآة قومك , كما يرونك سيَرونَ قومك . اذا رأوك أديباً , كذلك سيرون قومك . ان كنت ذو مروءة , كذلك قومك .

МОСТАГIАЧУЬНГА ХАРЦЛЕН МЕГАР ДАЦ . ХАРЦ ЛУЬЙШ

ВОЛЧУ СТАГЕХЬА ТОЛАМ ХИРБАЦ .

لا يجب التكلم مع العدو بالأكاذيب . الذي يتكلم بالأكاذيب , النصر لا يكون حليفـه .

ШИНА СТАГЕХЬ ЙИСНАРГКЪАЙЛЕ-КЪАЙЛЕ Ю . КХОЗЛАГIНИГ ТЕШ ВЕЛАХЬ КЪАЙЛЕ-КЪАЙЛЕ ЯЦ .

اذا بقي السر بين اثنين فهو سـر . و اذا كان الثالث شاهداً فهو ليس سـراً .

СТЕШХАЛЛА
الغـدر

СТЕШХАЧУ СТЕГАН ЦХЬА КОГКОШАХЬ БУ . ГУТТАРЕННА КХОЬРУШ ИЙЗАВАЛАР , АХ ВАЛАР ДУ .

الرجل الجبان( الغدَّار) أحَدُ قدميه في القبر . الخوف الدائم و التردد نصف الموت .

СТЕШХА СТАГ ШЕН ЛААМЕХЬ ХИРАВАЦ ЦКЪА А , СТОЬШХАЛЛА ЦУННА ТIАЬХЬ ГУТТАРА ОЛЛАЛЛА ДО . СТЕШХАЧУ СТЕГАН ЭЛИЙДУКХА ХИР БУ .

الجبان لن يكونَ سيِّد ارادتـه أبداً , الخوف يسيطر دائماً . و الجبان يكون أسياده كثيراً .

СТЕШХАЧУ СТЕГАН ВАЛАР ШОЗЗАДУ . СТОЬШХАЛЛА ВАЛАР ДУ, ТIАЬХХЬАРА А ША ВЕЛЛА ДIА АВЕР ВУ .
الرجل الغدّار يموت مرتان . موتُ الغدر , و موتـه النهائي .

СТЕШХАЧУ СТАГА ЯМАРТЛО А АТТАЙО , ХАРЦ ДЕРГ А АТТА ДУЬЙЦУ .

الغدَّار يخون بسهولة , و يتحدث عن الباطل بسهولة .

СТЕШХА СТАГ ШЕН IИНДАГIАХ АКХОЬРУ , ГУТТАРА ЦЕЦ А ХУЬЛУ .

الغدَّار يخاف من ظلـه , و دائم الاندهاش .

СТЕШХАЧУННА ВЕЛХА А ЭХЬ ЦАХЕТА , ХЬЕСТВАЛА А ЭХЬ ЦА ХЕТА .

الرجل الغدَّار لا يستحي من البكاء و لا من الاملاق .

МАЙРАЛЛА
الرجولـة

МАЙРАЛЛА ЧIОГIА ЖОЬПАЛЛА ГЕРЗДУ . МАЙРАЛЛА ДИКАЧУ КЪОНАХЧУЬНГАХЬ ХИЛА ЙОГIУШ Ю . ЦО ША ( ВУЬТУШ-ВОЛУШ ) ДОГ АДОККХУРА ДАЦ , ДАЬККХАЧА ЭШНА ЮХА А ВЕР ВАЦ .

الرجولة - سلاح المسؤوليّة . الرجولة تكون مع رجل المرؤة . وهو لن يخيب الآمال بارادته , و ان حصل ذلك , رغم ارادته , لن يتراجع منهزماً .

МАЙРАЛЛИЙ , ХЬЕКЪАЛСТАГЕХЬ ЦХЬАНА НИСДЕЛЧА ИЗА ЭШИЙНА ЮХА ВАККХА ХIУМА ДАЦ ДУЬНЕНЧОХЬ ЦХЬА А .

ЦУЬНАН ДЕГIЕРА СА-М ДОККХУРАДУ , ДЕЛАХЬ А КЪОНАХЧАЛЛА-М ДОККХУРА ДАЦ .

اذا تواجدت الرجولة و العقل في رجل واحد , لا يوجد شيئاً يستطيع هزيمتـه . تستطيع اخراج روحـه , لكن لاتستطيع أن تجرده من المرؤة و الرجولة .

МАЙРАЛЛА ГУЧУЯККХАГIЕРТАР СОНТАЛЛА Ю .

اظهار الرجولـة – تعتـبر حماقـة .

ТАПП АЬЛЛА ТИЙНА МАЙРАЛЛАТИЙНАЧУ ХIОРДАХ ТЕРА Ю . ХIОРД ЛОВЗА БАЬЛЧИ , САЦА ЛУР БАЦ . МАЙРАЛЛА ГУЧУ ЯЬЛЧИЭША ЛУР ЯЦ .

الرجولـة الهادءة , كالبحر الهادىء . اذا هاج البحر لا تستطيع ايقافـه , و الرجولة اذا ظهرت , لا يهزم .

МАЙРА ХИЛАРХ ЦА ОЛУ СТАГАХКЪОНАХА ВУ . НАХАНА ДИКАНАШ ЛОЬХУШ ВОЛЧУХ ОЛУ ДИКА КЪОНАХ .

لا يقال عن الشجاع شجاع , ان لم يكن يفيد و يعمل الأحسن للناس .

КЪОНАХЧУН ЦIЕ НАХА ЙОККХУ . ША ШЕН ЦIЕ ЯККХАРХ КЪОНАХА ЦА ХУЬЛУ .

رجل المرؤة – هو الذي يسـمِّيـهُ الناس , و ليس الذي يدَّعيَ المرؤة .

СТЕГАН ИРС ЦУЬНАНКЪИНХЬЕГАМЦА ЙОЛЧУ НОВКЪЕХЬАЬЖЖИНА КХОЛЛАЛУШ Ю .

حظ الرجل يكون حسب كده واجتهاده في الحياة .

ВАЙНА ХАА ДЕЗА КЪИНХЬЕГАМ ( КУЬЙГА-БЕН БОЛХ ) КХОЛЛАРАЛЛИН БОЛХ САННА КОРМАТАЛЛИЦА КАРАБЕРЗО БЕЗАШХИЛАР .

يجب أن نعرف أن الكد ( العمل اليدوي ) مثل العمل المخطط , علينا أن نستحوذه باحتراف .

ВАХАРЕХЬ МУЬЛХХАЧУ А СТЕГАНАЬТТУ БУ ШЕН ХЬУЬНАР , ДОЬНАЛЛА ГУЧУДАККХА А СИЙЛАХЬ ДАРЖЕ КХАЧА А .

في الحياة -كل رجل له القدرة على اظهار طاقته و مروءته , والوصول الدرجة الشرف .

УГГАРЕ А ЛАКХАЧУ ДАРЖЕ КХАЧАЛУУШ ВЕЛАХЬ , ХАЛКЪАНА ВЕЗАШ А ХЬАШТ ВОЛУШ А СТАГХИЛАЛАХЬ .

اذا أردت الوصول الى أعلى الدرجات , يجب أن تكون محبوبـاً و بحاجتك من قبل الشعب .

АДАМАШНА ВЕЗАРАЛ ДОККХА ИРСДАЦ ЦХЬА А .

أن تكون محبوباً من قبل الناس – هي السعادة و الحظ الأكبر .

ДАХАРЕХЬ СТАГ МАССО А ХЕНАХЬIАМА ВЕЗА , ДИКАНИГ ВОНИГ ДЕВЗА , ДИКАНИГ СХЬАОЬЦУШ ,ИЗА ШЕН АМАЛАХДУЛУЬЙТУШ .

على الرجل أن يتعلم في حياته , الصحيح و الخطأ . و يأخذ الصحيح و الحق ليجعله من أخلاقه

ДАГГАРА МУКЪАМ-ДАГАХКХЕТАШ ХУЬЛУ .

اللحن الجميل , للقلب خليل .

ДУЬНЕНЧОХЬ ХАН ЯЬККХИНА СТАГХИЛАРХ ИЗА ВАЬХНА ОЛИЙЛА ДАЦ . ШЕН ВАХАРАН ЛАР ЦО ЙИТАНЕХЬ ИЗАВАЬХНА,

ЦА ЙИТАНЕХЬ . ЭРНА ХАНЯЙИНА .

الرجل الذي قضى حياته في الحياة , لا يمكن القول بأنه عاش . اذا ترك أثراً صالحاً في حياته –هوفعلاً عاش . و اذا لم يترك , كانت حياته هباء .

ДАЙМОХК БЕЗАШ , ЯХЬ ЙОЛУШБЕРАШ КХИО ЛААХЬ , ДА ША ХИЛА ВЕЗА ДАЙМОХК БЕЗАШ А ЯХЬ ЙОЛУШ А .

من أراد أن يُربِّيّ أولاده على حب الوطن و الفضيلة . يجب أن يكون الأب محباً لوطنه و ذو فضيلة .

ДОТТАГIАЛЛА , БЕЗАМВОВШАШНА МАРЗО ЛУШ ГЕРЗ ДУ .

ДЕЛАХЬ А ВОВШИХЭЦНАРГ БЕН МАРЗО ХИР ЯЦ .

الصداقة و الحب – سلاح محبة للأثنين . لكن لا محبة اذا – لم يتبادل الصداقة و الحب .

ИРС ДОЛУШ ХИЛАЛААХЬ ДУККХА А ХIУМА ДЕВЗАШ IАМА ВЕЗА .

БОЛХ ХЬАНАЛА БАН БЕЗА , НАХАЦА ДИКА ХИЛА ВЕЗА .

اذا كنت تريد أن تصبح سعيداً و محظوظاً , عليك بالمعرفة و العمل الصالح , و أن تكون مخلصاً مع الناس .

КЕГИЙРХОЙ ХАЗАЧУ ГIИЛЛАКХЕХЬКХЕТОШ КХИО БЕЗА , ВОНИГ МАЬТТАЗА ДОККХУШ , ДИКАНИГ ХАСТОШ ЦАРНАДОЬЗУЬЙТУШ .

يجب تربية الأبناء بالآخلاق و الآداب الحسنة , كره الباطل و حب الصالح .

ХЬАЙН ГIУЛЛАКХ ДЕШ ГIЕЛВЕЛЧИСАДАIАЛАХЬ . НЕХАН ГIУЛЛАКХ ДЕШ ГIЕЛВЕЛЧИ САТОХАЛАХЬ

اذا كنت تعمل لنفسك و تعبت , اعط جسدك الراحة . و اذا كنت تعمل للآخرين و تعبت – تجلد بالصبر .

ТЕЗЕТ
في العـزاء

ТЕЗЕТ КХАА ДИЙНАХЬ ЛАЬТТАСТАГ ВЕЛЛАЧУ МЕТТЕХЬ .

العـزاء لثلاثة أيـام فقط .

СТАГ ВЕЧИ ЦУЬНАН КХОЧЕРАБОЛЧУ НАХЕ ХАИЙТАР ГIИЛЛАКХ ДУ .

عند وفاة الرجل , أدباً و أخلاقيّا اعلام أقاربه.

ТЕЗЕТ ЛЕЛО ХУУШ СТАГ ЦА ХИЛЧААДАМ КЕГАЛОЙ ХУЬЛУ .

اذا لم يكن في بيت العزاء من يقوم بترتيبات العزاء , يحتار الذي جاء للعزاء , يُعزِّي من .... ؟

ТЕЗЕТА ТIЕ БОГIУ НАХБУХАРЧУ ДАЙШНА БОВЗА БЕЗА .

من يأتي للتعزية , على أهل المتوفى أن يكونوا يعرفونه .

ЙОККХА ТОБА ТIЕЙОГIУШ МАРШАЛЛА А ДЕЛЛА ДОIА ДИНЧУЛ ТIАЬХЬА : -

- ТIЕ ЕЪНА ТОБАЙОККХА ЕЛАХЬ БУХАРЧИЙН КУЬЙГАШ ЛИЙЦА ОЬШУШ ДАЦ , ЦАРЛАХЬ ОХЬА ХАА ДЕКХАРДОЛЧАРАБЕН .

- - ЦАРА КУЬЙГАШ ЛОЦУКОЬРТЕХЬ IАЧИЙН .

- - ВУКХАРНА ОХЬА ХОВШАПАРГIАТО ЛУШ , БАРКАЛЛА ОЛУ .

اذا كان المقبلين للعزاء مجموعة كبيرة , بعد السلام و الدعاء ‍‌‌-

- القادمون ليس عليهم جميعاً أن يصافحوا الوجود , الكبير فقط يصافح كبير الوجود . - الباقون من القادمين , يُجلسون مع كلمة شكر .

ХЬАЛХАРЧУЙ , ШОЛГIАЧУЙ ДИЙНАХЬА НАХ ЛУЬСТА ТIЕ ОЬХЧУ ХЕНАХЬ , ДАХДИНА КЪАМЕЛАШ ДАР ДОГIУШ ДАЦ .

في اليوم الأول و الثاني يكثر القادمين , لذا لا يجوز فتح الأحاديث الطويلة .

ВОККХА ЦХЬАЪ КЪАМЕЛДАН ВОЛАВЕЛЛЕХЬ , ТIЕ БОГIУРШ ГЕНАХЬО СОВЦО БЕЗА ЦУЬНАН КЪАМЕЛ ЧЕКХДАЛЛАЛЦ .

اذا بدأ أحد الكبار بحديث ما , و جاءت مجموعة للعزاء , يجب ايقافهم على مسافة , حتى ينهي الرجل حديثه .

БУХАРЧИЙН А ТIЕБОГIАЧИЙН АТИДАМ БАН ХУУШ ХИЛА ВЕЗА ТЕЗЕТ ДIАХЬОШ ВЕР .

الذي يقوم باستقبال و توديع المعزِّين , يجب أن يكون منتبهاً للقادمين و الخارجين .

АРАХЬАРА ТIЕ БОГIУНАХ БУХАРЧАРНА БЕВЗАШ БАЦАХЬ , ЦАРНА ХЬАЛХА ВАЬЛЛАЧО , БОВЗИЙТА БЕЗА , УЬШМИЧАРА МУЬЛШ БУ , ЦАРА ДЕЪНАРГ ХIУН ГЕРГАРЛО ДУ ХОУЬЙТУШ .

اذا كان القادمين غير معرفين للوجود , على الذي يترأس القادمين أن يقوم بتعريف صحبه , من أين هم , وما هي صفة القرابة أو المعرفة بالمتوفَّى .

АРАХЬАРА ТIЕ БОГIАЧУНАХАНА ХЬАЛХА ВОЛУШ ВЕРГ УЬШ БЕВЗАШ ХИЛА ВЕЗА . ШЕНА УЬШ ЦА БОВЗАХЬ ЦАЬРГА ХАТТАДЕЗА МИЧАРА МУЬЛАШ ЮУ .

الذي يترأس القادمين يجب أن يكون يعرفهم , و اذا كان لا يعرفهم , عليه أن يسألهم , من أين و من هم . حتى يقوم بتعريفهم للوجود .

БУХАРЧАЬРГА МАРШАЛЛА А ДЕЛЛАША ДУЬХЬАЛ ХIУТТАЧУ ХЕНАХЬ ДОIА IЕБОГIАЧЕХ ДЕШНА ВОЛЧУЬНГА ДАЙТА ДЕЗА . ЦУЬНАНЦIЕ А ЙОККХУШ ДОIА ДЕ АЬЛЛА . ИЗА ХЬАША ЛОРУШ ХIОТТО ГIИЛЛАКХ ДУ .

القادم بعد أن يلقي التحية على الوجود , يطلب من المتفقِّه من الوجود , مسمِّيا ايّاه . و ذلك احتراماً و تقديراً له .

IАЬНАН ХЕНАХЬ ШОЬЛАХНАХ ТЕЗЕТАХЬ IАЙТА МЕГАР ДАЦ . ХИЙЦАЛУШ , КАДАМ СХЬА ОЬЦУШ ЦХЬА КIЕЗЗИГ НАХСЕВЦАЧИ ТОЬАР ДУ . БАККХИЙ НАХ МАЬI-МАЬIНЕХЬ ЦIЕРАШ ЛЕТОРАХ БОХЦА ЛО .

في فصل الشتاء لا يجب ابقاء المعزِّين كثيراً , يقوم أهل المتوفّى بالتناوب بتقبل التعازي . لأن الكبار لا يشعرون بالدفء , ولو أشعلت النيران في كل زاوية .

МА ХЕЗЗИ ВЕЪНАРГ , СИНГАТТАМ МА ХИЛЛИЙ ВЕЪНАРГ ЛОРУ .

الذي جاء عند سماعه الخبر , يعتبر كأنه جاء وقت حدوث الأمر .

ВЕЛЛАЧУ СТЕГАН КХОЧЕБЕРШ КАДАМ ДIАОЬЦУШ ВОЛЧУННА ЮХХЕХЬ СОВЦА БЕЗА .

أقرباء المتوفّى يجب أن يجلسوا بجانب كبيرهم و الذي يتقبّل التعازي .

МИЧЧА ХЕНА А КАДАМБАН ВЕЪНАРГ ВЕРАС ЦIАХЬ ЦА ХИЛАРХ БЕХКАХ КIЕЛХЬАРА ВОЛА .

الذي يأتي في أيِّ وقت , ولم يجد المُعزَّى , يُعتبر مُعزِّياً .

ТЕЗЕТАХЬ АРАХЬАРАТIЕ БАЬХКИНАРШ БУХАРЧЕРАН КУЬЙГАШ А ЛУЬЙЦУШ МАРШАЛЛАШ А ХОЬТТУШ МАРА ЛЕЛХА ОЬШУШДАЦ .

القادم للتعزية , ليس عليه أن يصافح الوجود ( بالأحضان ) .

ТIЕБОГIАЧАРЕХ ЦХЬАММОМАРШАЛЛА А ДЕЛЛА , МАССАРА А ДОIА ДИЧИ КХАЧАМ БУ .

كبير القادمين يلقي التحية , و يدعو الجميع للمُتوفَّى . و هذا كاف .

ДОIА ДИНА КУЬЙГАШЛАЬЦНАЧУЛ ( БАХКИНЧИЙХ ВОККХАЧО БУХАХЬБОЛЧУ ВОККХАЧУН ) ТIЕХЬА ШАЙГА ОХЬА ХОВШААЬЛЧИ ОХЬА ХОВША ДЕКХАР ДУ БУХАХЬ ХЕВШИНА IЕЧИЙН ХЕНАРА БЕРШ . ТIНБАЬХКАНЧИЙНКЕГИЙРХОЙ , ШЕШАНА ХЕНАРА ЛАЬТТАШ БОЛЧЕХ ДIА КХЕТА БЕЗА . ЦАРА ВОВШАШКАМАРШАЛЛАШ ХОТТУШ КУЬЙГАШ ЛАЦА ТАРЛО .

بعد الدعاء يتصافح كبير القادمين و كبير الوجود , على القادمين الجلوس عندما يطلب منهم ذلك الكبار مع الكبار , و الأصغر سناً يجلسون مع بمن هم في أعمارهم . و يجوز للشباب أن يتصافحوا

БУХАХЬ ЮЬРТАРАКОЬРТА БОЛЧАРА ШЕГА ЦА АЬЛЧИ ТIЕ ВЕАНЧУЬНАН ХЬЕХАМАШ БАН ЮАКЪО ЯУ .

لا يحق للقادم أن يقوم بالنصائح , اذا لم يُطلب منه ذلك من قبل كبار البلدة .

ТЕЗЕТ ДIАКХОЬХЬУШВОЛЧУННА ХЬЕХА ГIУДДАКХ ДАЦ ТЕТЗЕТАХЬ . НАГАХЬ И ТIЕ ЦА КХУЬУШ ДОЛЧУННА БАЛАКХАЬЧНЕХЬ ЦУЬНГА ШЕГГА КЪАЙЛАХА АЛА ДЕЗА .

الذي يقوم بالواجب من أهل المتوفى في بيت العزاء , اذا لم يستطع تدارك بعض الأمور , يجب اعلامه بهذه الأمور على حدة , و ليس أمام الناس .

БАЛХАХЬ ХИЛА ДЕКХАРДОЛУН БОЛУ НАХ ТЕЗЕТАРА МУКЪА БИТА БЕЗА .

الذي يجب أن يكون في عمله , يسمح له بالذهاب .

ТЕЗЕТА БАЬХКАНЧАЬРЦАБАККХИЙ БЕЛАХЬ , ЦАЬРГАХЬ ВАРДА ЯЦАХЬ УЬШ ДIА БИГАР ГIИЛЛАКХ ДУ .

اذا كان بين القادمين كبار السن , ولم تكن لديهم وسيلة نقل . من الأدب توصيلهم كلٍ لبيته .

НАГАХЬ САННА ЦУТЕЗЕТА БАЬХКАНЧИЙХ СТАГ ВЕЛЛА ВОН ДЕЪНА ВЕРГ НИСВЕЛЧИ , ЦУННА ДУЬХЬАЛ ХIОТТАЗАВОЛЧО ДОI А ДОЙТУШ КАДАМ БАН БЕЗА .

اذا صدف أن وجد في بيت العزاء رجل تُوُفِّي له أحد ما , الذي لم يستطع الذهاب لتعزيته , يجوز له أن يُعزِّيه و يدعُوَ للميت .

ШЕН ВОН ДЕЪЧИ СХЬА ЦА ВЕЪНААЬЛЛА , ВОН ДЕЪНАЧУ СТАГНА ДУЬХЬАЛ ЦА ХIУТТУШ , IЕН МЕГАР ДАЦ .

ليس من الخُلق و الأدب , أن تقول – لن أذهب لتعزية فلان لأنه لم يأت لتعزيتي .

ТЕЗЕТ ЦIАРНА ЛЕЛОШ ЯЦ . ИЗАВОН ДЕЪНАЧУ НАХАНА КХАЬЧНА ОРЦА ДУ .

العزاء ليس للمظاهر , هو واجب ونجدة للذين أصابتهم مصيبة أو محنة .

СТЕГАНКХЕРЧ-ХIУСАМ
موقـد الرجل – بيتـه

ШЕН КХЕРЧАХЬ ДУЬЙНА IАМО ДЕЗАСТАГА ГIТЛЛАКХ , IАЛАШ ЯН ЕЗА ОЬЗДАНГАЛЛА .

على الرجل تعلم الآداب من موقده ( بيتـه ) , وأن يحافظ على المروءة .

ДАС , НАНАНС ШЕШАНДОЬЗАЛШНА , БЕРАШНА ХЕЗАШ МАЬТТАЗА ДОШ АЛАР ГIТЛЛАКХ ДАЦ . ЦАЬРГАРА ВОНИГ IАМОРДУ БЕРАША А .

يجب على الوالدين عدم التفوُّه بكلمات غير لائقة أمام أولادهم , لأن ذلك سيعلمهم ما لا تحمد عقباه .

ОЬГIАЗ ВАХАРХ САРДАМ БОЛЛАМЕГАР ДАЦ .

عند الغضب لا يجوز أن تلعن و تسب .

БЕРАШНА ТIЕ ЧЕХАШ ДАЙТА МЕГАРДАЦГIУЛЛАКХ . ЦАРНА ДIА АХЬОЬХУШ , МАРЗОНЦАДАЙТА ДЕЗА . ЦАРА ДИНА ГIУЛЛАКХ ГУШ ХИЛА ДЕЗА , ДИНЧУГIУЛЛАКХАН ПУСАР ДАН ДЕЗА .

يجب ألاّ تُجبـِرَ أولادك على العمل قسراً . لكن باللطف و محبباً العمل لهم , و تحت الإشراف , وتحترمهم و تُقدِّر عملهم .

ДОЬЗАЛХОЧУН ЛЕДАРЛОНАШКХАЙКХО А , ТIЕХЕТТА А ЦА ЕЗА . И ЛЕДАРЛОНАШ ДIА ЙОХУШНЕКЪ ХЬЕХА БЕЗА .

أخطاء الأبناء لا يجوز تشهيرها , و لا تعييرهم بها . يجب إيجاد طريقة لإزالة هذه الأخطاء .

ДОЬЗАЛХОЧУННА ХААОЬШУШ МЕЛ ДЕРГ ВОВШАШЦА ЙОЛЧУ ЮКЪАМЕТТИГАШЦА ГАТТАРА IАМО ДЕЗА :

-МЕТТАРА ХЬАЛА МА ГIАЬТТИЮЬХЬ КУЬГ ДИЛАР .

-КХАЧА КЕЧБАР А БААРА .

-ЧОХЬ КЕРТАХЬГIУЛЛАКХ ДАР .

-ЦIАНО ЯР .

-МЕТТАН ОЬЗДАНГАЛЛА .

ما يجب تعليم الأبناء في حياتهم ما يحتاجونه :

- غسل اليدين و الوجه عند النهوض من النوم .

-تحضير الطعام و الأكل .

-العمل داخل و خارج البيت .

-النظافة .
-آداب اللغة .

ДИЙНАХЬ ЛЕВЗАНЧУЬРА ЧУДИРЗИЧАДЕРАШ ЛИЙЧОШ ЦIАНДАН ДЕЗА . МЕГАР ДАЦ ЦАРА ДОВЗУШ ТIЕХЬ ЛЕЛИЙНЧУ БЕДАРШЦА УЬШМЕТТАХЬ ДИЙШО .

يجب تنظيف الأطفال و تغيير ملابسهم قبل وضعهم في الفراش , بعد اللعب في الخارج .

ДЕЧУ ГIУЛЛАКХАХ БИГАЛ ВЕР ВАЦСТАГ И ГIУЛЛАКХАШ ДАН ХААРЦА БЕН .

يعرف الرجل بمعرفته و مهارته بالعمل , و ليس خلال العمل .

МАЙРАЛЛА УГГАРЕ ЧIОГIАЧЕХЖОЬПАЛЛИН ГЕРЗ ДУ .

أقوى سلاح المسؤولية هي الشجاعة .

СТЕГАН МАХ ДУКХА ВАХАРХ , ХЕНАН ЙОХАЛЛЕХ БАЗЛУШ БАЦ , ЦУЬНАН ГIУЛЛАКХАШКАХЬАЬЖЖИНА БЕН .

لا يُثَمَّن الرجل بطول العمر , لكن حسب أعمالـه .

ИРС ЛЕХАРХ , НОВКЪАХЬ ШАЙ САННА , КАРОШ ДАЦ . ИРС КХОЛЛАЛУШ ДУ :

КЪИНХЬЕГАМАНХЬЕЛАШЦА .

ВАХАРАН НЕКЪАШЦА .

АДАМИЙН УЬЙРАШЦА .

الحظ لا يُلتقط كالقرش من الطريق بل بالعمل و الكد

– طرق الحياة – و العلاقات الاجتماعية مع الناس .

СТАГ ЛЕЧУ ХЕНАХЬ КЪИНОЙХЦIЕНА ХИЛА ВЕЗА .

عند دُنوِ الأجل يجب أن يكون الرجل , خال من الذنوب .

ХЬЕКЪАЛ ДОЛЧУ СТАГАХ ХЬУОДАГА ВОЛУШ СОВ ДЕРШ МА ХЕТТАЛАХЬ , IОВДАЛ ХЕТАР ВУ ХЬО .

عندما تستشير العاقل , إياك و الأسئلة الزائدة , قد يقول بأنك مجنوناً .

СТАГА ША КХУЛЛУ ШЕН СИЙ . ( СО ВУ ХIАРА ) БОХУШ НЕКХАУЬНТIЕ БУЙ БЕТТАРХ ХУЬЛУШ ВАЦДИКА КЪОНАХ . ГIИЛЛАКХАХ , ОЬЗДАНГАЛЛЕХ , ЛЕЛА ХААРХ , КОМАРШОНАХ, БАКЪ ХИЛАРХ , НАХАНА ДИКАБОЛХ ЛААРХ , ДЕЧУ ГIУЛЛАКХАХ БИЛГАЛВОЛУ ДИКА КЪОНАХ . ИШТТА КХОЛЛАЛОСТЕГАН СИЙ .

الرجل بنفسه يكون شرفه . ( هذا أنـا ) بهذه الكلمات لن تصبح رجل مروءة .

بالآداب , بالمروءة , كيفية التعامل , بالكرم , بالحق , حب الخير للناس . بالعمل يُعرف الرجل هكذا يَكون الرجل الشريف .

ЙОЬХЬАН-СИБАТ ЖАЙНАСАННА ДЕШАЛУШ ДУ . ЙОЬХЬАН-СИБАТ ДЕГАН КУЬЗГА ДУ . ЦУ ЧОХЬ ГО ЦУЬНАНВАСТ

صفحة الوجه - كتاب مقروء . صفحة الوجه – مرآة القلب . من خلاله ترى ما بداخله .

ДОЦЦА АЛА ТАРЛУШ ДЕРГ , ТIЕХДАЬККХИНА ДУЬЙЦУШ ДУККХА ДУЬ СТАГ ХЬЕКЪАЛ КIЕЗАГ ДОЛУШ ХИЛАР БИГАЛО Ю .

الذي يتكلم بما يمكن اختصاره , يعتبر قليل العقل .

ВАХАР-ВАХАР ДУ . ВОН А ДИКАЛАН ДЕЗАР ДУ . ХIЕТЕ ХАЛО ХИЛАРХ , IАЗАПО ( ЙОЗАЛЛО ) ЛАЦАРХ , САГАТДАН МЕГАРДАЦ .

الحياة , هي حياة . يجب تَحمُّل الخير و الظلم ( الشر ) . لكن إذا حصل الشر و الجور , لا يجوز السأم و الضجر .

ХЬАЙН БЕРРИГЕ А НИЦКЪ ЦАКХООШ , ЦХЬА БАШХА ОЬЗДАЧУСТЕГАН АМАЛЕХЬ КХИАРЕ ЛЕРИНА , МАССО А ДЕННА МАССО АХАННА А , КЪАХЬОЬГУШ ХЬО ВЕЛАХЬ , ИРС ДОЛУШ ОЬЗДА СТАГ ХИР ВУ ХЬОХ .

إذا اتخذتَ رجلاً ذو مروءة مثالاً , لتقتدِيَ بأخلاقه , و أردت أن تصبح مثله . عليك الكد و المثابرة في كل الأيام و الأوقات . عندئذٍ تكون كذلك .

НАХЕХЬ БЕРГ БОККХА НИЦКЪ БУ . ДАХАРЕХЬ МЕЛ ОЬШУШ ДЕРГ, ХИЛА ТАЛУШ ДЕРГ , ХЬЕКЪАЛЕН КIОРГЕНАШЦА , НАХА КХУЛЛУШДУ . ОЦУ ГIИРСАШНА ЮЬСТАХ ВЕРГ НЕХАН ЦIИЙХ ХЬАЦАРХ ВЕХАШ ВУ .

إن الطاقة التي عند الشعب كبير . ما يحتاجه الحياة , و ما يجب توفيره , بالعقل و الإرادة , يوفره الشعب لنفسه . و الذي يقف لكل هذه الطاقات على طرف مغاير , يعيش على دماء و كد الشعب . (عالة على الشعب ) .

МУЬЛХХА А ХАЗА ХIУМА , ХАЗАГIИЛЛАКХ ЛАРО ДЕЗА , ИЗА ШИРДЕЛЛА АЬЛЛА ДIА ЦА ТОСУШ . ХАЗАЧУНАХ КХОЛЛАЛОХАЗАНИГ.

كل شيء جميل , الآداب الحميدة , يجب الحفاظ عليها , بدون أن نقول بأنها أصبحت بالية . لأن الأشياء الجميلة و الحميدة تخلق ما هو جميل .

НЕХАН ГIИЛЛАКХАШЛАМАСТАШ ЛАКХАЯККХАРХЬАМА БIЕННАШ ШЕРАШКАХЬ ДУЬЙНА НАХА КХУЛЛУШ , ХОЬРЖУШ ТIЕОЬЦУШ , ДЕЗАШ , ЛОРУШ ТIЕЭЦНА ДОЛУ МАССО А ХАЗА ГIИЛЛАКХАШ ТIЕ КХУЬЧУ ТIАЬХЬЕННАIАМО А ДОВЗИЙТА А , ТОДЕШ , ХАЗДЕШ ДАХАРЕХЬ ЮКЪА ДАЛО А ДЕЗА .

الشعب و خلال مئات السنين , يَخلقُ ثقافته و عاداته بكل حرص , باحثا عن الأحسن دائماً, و هذه الثقافة و العادات , الجميلة , والتي أخذها الناس بكل حب و حافظ عليها خلال تلك السنين الطويلة . يجب تَعريفها و تعليمها و ترغيبها للأجيال القادمة , و إدخالها في الحياة العامة

НЕХАН ДАХАРЕХЬ МАССО А ХАННАГОВЗАЛЛА , ХААРШ ВОВШАШКАРА КАР-КАРА ОЬЦУШ ОХЬАДОГIА . ХЬАЛХАРНИГ ТIЕ ЦА КХУЬУШЙИСНА ГОВЗАЛЛА ШОЗЛАГIЧО ТIЕКХУЬИЙ СА ЙОККХУ , ХЬАЛХАРНИГ ДАН ЦА КХУЬУШ ДИСНАРГЦУЛ ТIАЬХЬА ВОГIАЧО КХОЧУШДО .

في كل الأزمان المهارات و المعرفة للشعوب , وصلت إلينا من جيل إلى جيل .إذا لم يحصل الجيل الأول على مهارة ٍ ما , الذي أتى بعده تعلم و استغل تلك المهارة . و الذي لم يستطع الأول تكملته , جاء الذي بعده و أكمله . هكذا هي حياة الشعوب . الجيل الثاني يُكمِّل ما بدأه الجيل الأول . و نحن بدورنا أن نُكمِل مسيرة أجدادنا , و نحافظ عليها , مع تطويرها .

УЬНЕВАХАР
الكون و الحياة

ДУЬНЕ ХIОРА СТАГАНА , ЗУДЧУННА БЕРАНА А ШЕН-ШЕННА ХИЙЦАЛУШ ДУ . ЦКЪА ИРСАННЕIАРШ ЙОЬЛЛИЙ ВРККХАВЕВЕШВЕЛАВО , ТIАЬККХА БАЛАНО ЛОЦИЙ ВЕЛХАВО .

كل رجل و امرأة , حتى الطفل يحدث تغييرات في حياته . مراتٍ تُفتح له أبواب السعادة , و باعتزاز يضحك . و مرات تفتح أبواب المصائب , فتبكيه .

СТЕГАН ХЬЕКЪАЛ СИРЛАХИЛА ДЕЗА , ОЙЛА СЕМА ХИЛА ЕЗА . ДОШ ГОВЗА ХИЛА ДЕЗА . ША БАКЪ ХИЛА ВЕЗА .

يجب أن يكون الرجل صافي العقل و الفكر , و حذق في كلماته . و أن يكون صالحاً .

НАХАНА ХЬАГI ЙОЦУШ , ДОГДИКА , ШЕН ДАГЧУЬРА СЕРЛО ЙОГУШ ХИЛА ВЕЗА .

بدون عداوة مع الناس , ذو قلب طيب و مشع بالنور . صفات الرجل الصالح .

НАХАЦА ДИКА ХИЛАЛАХЬ САН ВАША , НАХАНА КХЕРАМАШ МА ТИЙСАЛАХЬ , КIОРШАМЕ МА ХИЛАЛАХЬ , ХАРЦ МА ЛЕЛАХЬ , ДОЗАЛЛАШ МА ДЕЛАХЬ ХЬУО ВЕЗИЙТА А ЛАРИЙТА А ЛААХЬ .

أخي كن طيباً مع الناس , لا تخيف الناس , لا تكن متعجرفاً و غير صادق , ولا تكن متكبراً . إذا أردتهم أن يُحبُّوك .

ВОВШАШЦА ГIИЛЛАКХЛАЦАР

الآداب و الاحترام بين البعض

ВОВШАШНА ДУЬХЬ-ДУЬХЬАЛ ВОГIУШЖИМЧО ВОККХАЧУННА НЕКЪ БИТА БЕЗА .

عندما يتقابل اثنان في الطريق , الصغير يفسح الطريق للكبير .

БОЬРШАЧУ СТАГНА ЗУДА ДУЬХЬАЛКХЕТЧИ , ЗУДЧО БОЬРШАЧУ СТАГНА НЕКЪ БУЬТУ . ЦУ ТIЕХЬ ЗУДЧУН ГIИЛЛАКХ ХАЗЛО . ЦУННА БАРКАЛЛА ОЛУ .

عندما يتقابل رجل و امرأة , المرأة تفسح الطريق للرجل . بهذه تتحلى المرأة بالآداب . و تشكر على ذلك .

ЙОККХАЧУ СТАГНАВОККХАЧО А БУЬТУ НЕКЪ . ЙОККХА СТАГ СИЙДЕШ ЛАРАР ДУ ИЗА .

الرجل الكبير يفسح الطريق للمرأة الكبيرة . و ذلك تشريفاً و احتراماً لها .

ВОЬДУШ , ВОГIУШ ЗУДА ЮХХЕ НИСЪЕЛЧИ ИЗА ЕВЗАШ ЯЦАХЬИЗА ТIЕХЬА ЮЬТУШ БОЬРША СТАГГЕНО ХЬАЛХА ВАЛА ВЕЗА,

Я ГЕННА ТIЕХЬА САЦАВЕЗА .

إذا صادف الرجل في ذهابه و إيابه امرأة و لم يكن يعرفها , على الرجل أن يسير على مسافة أمامها , أو يسر خلفها على بعد .

ЗУДЧУННА ГЕРГГА ТIЕХЬАХIОЬТТИНА ВАХАР ГIИЛЛАКХЕХЬ ДАЦ .

ليس من الأدب السير قريباً من المرأة .

ЙОККХАСТАГ , Я ЗУДА КЕРАХЬЕЗА ХIУМА ЙОЛУШ , Я А ЦА ЛУШ , ХАЛА ЯГIАХЬ , ИЗА ЕВЗАШ ЦА ХИЛАРХ ЦУЬНГАРА ХIУМАСХЬА ЭЦНА ЦУННА ГIО ДАР ГIИЛЛАКХЕХЬ ДУ .

عند رؤية امرأة كبيرة أو أية امرأة , تحمل ثقلاً , من الأدب حمل الثُقل عنها .

ЖИМЧО ВОККХАЧУННАОХЬА ХАА МЕТТИГ ЯЛА ЕЗА . ВОККХАНИГ ШЕНА МЕТТИГ ЕЛЧИ ЮХ-ЮХА ЦА БОХУЬЙТУШ ОХЬАХАА ВЕЗА ШЕНА МЕТТИГ ЕЛЛАЧУННА БАРКАЛЛА А ОЛУШ . ША ОХЬА ХУУР ВАЦАХЬ , ДАЙ БЕЛШТIЕ КУЬГ ДУЬЛЛУШ ИЗА ШЕН МЕТТЕХЬ САЦО ВЕЗА БАРКАЛЛА А АЬЛЛА . ТКЪА ИЗА ШАВОЛЛУЧОХЬ IАДIЕ ВЕЗА ХЬАЛА А ЦА ЛЕЛХАШ , ЮХ-ЮХА ЦУЬНГА : ЛААХЬ А ЦА ЛААХЬ А ОХЬАХАА А ) ЦА БОХУШ .

الصغير يجب أن يسفح الجلوس للكبير , و الكبير عليه الجلوس دون أن يَدَع الصغير يطلب منه الجلوس , مع الشكر . و إذا لا يريد الجلوس يربت بلطف على كتف الصغير شاكراً له . و الصغير عليه البقاء في مقعده , دون أن يُعيد طلبه للكبير بالجلوس .

ШЕН ХЕНАРЧУ СТАГНАИЗА ВЕВЗАШ ВАЦАХЬ А ХЬАЛА ГIАТТИНА МЕТТИГ ЯЛА ОЬШУШ ДАЦ . ( СО ХIОКХАЛ ВОККХА ВУТЕХЬА ) АЬЛЛА ХЕТАР ДУ ЦУННА . ИШТТА ХЕТАРО ЦХЬА КIЕЗЗИГ ДАГНА ЦАТАМ ДО .

لا حاجة لأن تُجلس الذي هو في سنك , ( هل أنا أكبر منه ؟ ) هكذا سيفكر . و تفكير من هذا النوع يؤثر قليلا على القلب .

( ХЬО ОХЬА ХАИЙ , ) , ( СО ЦАХОИЙ ) , БОХУШ , МЕТТИГ КЪУЬЙСУШ ГIОВГIА ЯККХА МЕГАР ДАЦ . ХАА ТАМ БЕРГ ОХЬА ХААВЕЗА , Я И МЕТТИГ , ЦХЬАЪ БЕН ЯЦАХЬ , КХОЬЧИННА А ЙИТИНА ШЕ А ИРАХЬ ЛАТТАВЕЗА .

( أنت تجلس ) , ( أنا لا أجلس ) , لا يجب إصدار الأصوات , في تقديم المقعد كلٍ للآخر .

الكبير أو الذي عليه الجلوس أن يجلس . و إذا كان مقعد واحد فقط يترك الاثنان المقعد لشخص آخر , و يبقى الاثنان وقوفاً .

МАЛО ЙОЛУШ ВОЛЧУСТАГЕ ГIИЛЛАКХ ЛАЛАЛУР ДАЦ .

ГIИЛЛАКХ ЛЕЛО ХЬУЬНАР ХИЛАДЕЗА . ГIИЛЛАКХ ЛЕЛО IАМА ДЕЗА .

الرجل البليد لا يتحمل اللباقة ( الأدب ) . الآداب بحاجة إلى طاقة . يجب تَعلُم و التعامل مع الآداب .

НЕКЪЕ ВАЬЛЛАЧОХЬКИСА КХОО СТАГ НАКЪОСТАЛЛИНА ЛОЦУР ВАЦ .

رفيق الطريق البخيل – لا يُصاحب .

إعداد و ترجمة – فوزي فيصل عالم .Гоч а йина хIоттийнарг ву -

Фавзи ( Валид ) ФайсалIалам